Χαρακτηρίζουμε τον οικισμό Βαφέ Αποκορώνου, ν. Χανίων, ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (συνεκτικά τμήματα Α' και Β', όπως σημειώνονται στο συνημμένο απόσπασμα χάρτη).
Ο οικισμός Βαφές έχει πιθανότατα την αρχή του στη Β' Βυζαντινή περίοδο της Κρήτης (όπως μπορεί να συναχθεί από μνεία του οικισμού σε έγγραφα της οικογένειας Σκορδύλη που εγκαταστάθηκε στην Κρήτη μετά την ανάκτησή της από τον Νικηφόρο Φωκά). Αναφέρεται επίσης σε πηγές της Ενετικής Περιόδου ως "Βαφές, Βαμμένος ποταμός".
Ο οικισμός αποτελείται από δύο τμήματα του συνεκτικού πυρήνα και μεμονωμένα κτίσματα και γειτονιές στις παρυφές τους. Τα περισσότερα από τα κτίσματα διασώζουν σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό το αρχικό τους τμήμα που χρονολογείται στην όψιμη Βενετοκρατία ή την πρώιμη Τουρκοκρατία. Ο Βαφές υπέστη εκτεταμένες επεμβάσεις κατά το δεύτερο μισό του 19ου αι., οπότε εμφανίζονται νεοκλασικιστικά στοιχεία που συμπληρώνουν τα κτίσματα.
Μεταξύ των κτισμάτων, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα εξής:
α) μεγάλο συγκρότημα κατοικίας του Εμμανουήλ Ιερέως Σκορδύλη, χρονολογημένο στα 1745,
β) σειρά θολωτών κατασκευών που αποδίδονται στον γενίτσαρο Αληδάκη,
γ) ο δίκλιτος Ιερός Ναός του Χριστού και αρκετές κατοικίες των χρόνων της πρώιμης Τουρκοκρατίας.